Τί είναι ο αυτισμός;

Πρόκειται για μια εγγενής αναπτυξιακή διαταραχή που διαρκεί καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής του ατόμου. Ένα παιδί με αυτισμό αντιλαμβάνεται και βιώνει τον εαυτό του και τον κόσμο με ένα διαφορετικό τρόπο.

Η αναπτυξιακή του πορεία παρουσιάζει ποιοτική απόκλιση από το φυσιολογικό εξαιτίας της επίδρασης διαφορετικών διαταραχών οι οποίες εμφανίζονται στην κοινωνική αλληλεπίδραση και επικοινωνία, στην σκέψη/φαντασία/παιχνίδι καθώς και σε άκαμπτες επαναληπτικές συμπεριφορές και περιορισμένα ενδιαφέροντα. Οι διαταραχές αυτές είναι οργανικής αιτιολογίας και οφείλονται σε εγκεφαλικές δυσλειτουργίες.

Στο μεγαλύτερο ποσοστό των περιπτώσεων οι διαταραχές αυτές συνυπάρχουν με διαφορετικής σοβαρότητας νοητική καθυστέρηση.

Ένα παιδί με αυτισμό ενδέχεται να παρουσιάζει τις παρακάτω δυσκολίες (των οποίων ο βαθμός σοβαρότητας διαφέρει από άτομο σε άτομο):

Δυσκολίες στην κοινωνική αλληλεπίδραση:

Αποφεύγει την βλεμματική επαφή ή κοιτάει επίμονα. Δυσκολεύεται να συναναστραφεί με άλλα παιδιά και με ενήλικες. Προτιμά να ικανοποιεί μόνο του τις ανάγκες του ή επικοινωνεί με τους άλλους μόνο όταν δεν μπορεί να το κάνει αυτό. Παίζει μόνο του με παράξενο ή μονότονο τρόπο. Συνήθως είναι απόμακρο και αγνοεί τους άλλους. Δεν κατανοεί τις προθέσεις, ανάγκες, συναισθήματα και επιθυμίες των άλλων ατόμων.

Δυσκολίες λόγου:

Δεν έχει προφορικό λόγο ή αν έχει τον χρησιμοποιεί κυρίως για να ικανοποιήσει ανάγκες και επιθυμίες του και όχι για επικοινωνιακή αλληλεπίδραση. Παρουσιάζει ηχολαλία (παθητική επανάληψη λέξεων ή φράσεων που έχει ακούσει).

Παράγει ήχους χωρίς επικοινωνιακό περιεχόμενο. Επαναλαμβάνει συλλαβές στερεοτυπικά. Η ομιλία του είναι μονότονη, χωρίς ρυθμό ή στερείται της φυσιολογικής φωνητικής μελωδίας. Αναφέρεται στον εαυτό του σε δεύτερο ή τρίτο πρόσωπο χωρίς να χρησιμοποιεί την αντωνυμία «εγώ» (π.χ. Ο Γιώργος θέλει νερό). Δεν κατανοεί τη μη λεκτική επικοινωνία όπως τις χειρονομίες, την βλεμματική επαφή ή τις εκφράσεις του προσώπου των άλλων.

Δυσκολεύεται να κατανοήσει τον μεταφορικό λόγο ή το χιούμορ. Ακόμα και αν ο λόγος του είναι κατάλληλα ανεπτυγμένος, δεν τον χρησιμοποιεί κατάλληλα σύμφωνα με το κοινωνικό πλαίσιο ή την κοινωνική περίσταση.

Στερεοτυπικές συμπεριφορές:

Φτερουγίζει τα χέρια ή τα δάχτυλά (τα κινεί πάνω-κάτω). Κουνάει τον κορμό μπρος-πίσω ή δεξιά-αριστερά. Κουνάει το κεφάλι μπρος-πίσω. Περιστρέφεται γύρω από τον εαυτό του. Περιστρέφει τα χέρια ή τα δάχτυλά του κοντά στα μάτια του. Περιστρέφει αντικείμενα ή παίζει με μέρη παιχνιδιών (π.χ. μόνο με τις ρόδες του αυτοκινήτου).

Περπατάει στις μύτες των ποδιών του, συνήθως με κάμψη του σώματος προς τα εμπρός. Κάνει μορφασμούς (π.χ. γκριμάτσες).

Αισθητηριακά ερεθίσματα:

Βάζει αντικείμενα στο στόμα ή τα γλύφει. Χτυπάει πράγματα για να ακούσει τον ήχο. Προσκολλάται σε λαμπερά αντικείμενα ή φώτα. Αναβοσβήνει τα φώτα. Κοιτάει πράγματα από διαφορετικές γωνίες. Κρατάει και κοιτάει αντικείμενα πολύ κοντά στα μάτια του. Παίζει συνέχεια με το νερό. Κλείνει τα αφτιά του σε θορύβους, σε δυνατή ομιλία ή ακόμα και σε καθημερινούς γνώριμους ήχους. Κλείνει τα μάτια του σε έντονα φωτεινά ερεθίσματα. Φαίνεται να μην αντιδρά στον πόνο. Απεχθάνεται τα χάδια.

Εμμονές με τη ρουτίνα-σταθερότητα:

Αντιδρά υπερβολικά εάν του αλλάξουν μια συνήθεια ή ρουτίνα (π.χ. το πρόγραμμά του ή τα έπιπλα στο δωμάτιό του). Ακολουθεί πάντα την ίδια συγκεκριμένη διαδρομή για να πάει κάπου. Επιμένει να κάθεται στην ίδια καρέκλα ή στην ίδια θέση στο τραπέζι. Τρώει μόνο συγκεκριμένα φαγητά, ακούει μόνο συγκεκριμένα τραγούδια ή βλέπει μόνο συγκεκριμένα βίντεο. Συλλέγει ίδια αντικείμενα. Προσκολλάται σε παιχνίδια και αντικείμενα και αρνείται να τα αποχωριστεί.

Διαταραχές σίτισης: Τρώει φαγητά συγκεκριμένου χρώματος, υφής ή οσμής. Ενδέχεται να τρώει απεριόριστες ποσότητες φαγητού ή να αρνείται να φάει. Δυσκολεύεται να μασήσει στερεά τροφή ή πνίγεται κατά τη διάρκεια του φαγητού. Παρουσιάζει σιελόρροια.

Διαταραχές ύπνου: Έχει ανήσυχο ύπνο, ξυπνάει τη νύχτα ή δεν κοιμάται εύκολα.

Δυσκολίες συγκέντρωσης-προσοχής: Έχει υπερδιέγερση και είναι ανήσυχο. Δεν συγκεντρώνεται σε μία δραστηριότητα ή δυσκολεύεται να αποδεσμευτεί από μία δραστηριότητα και να μετακινήσει την προσοχή του σε μια άλλη. Έχει υπερκινητικότητα ή παθητικότητα. Αποσπάται εύκολα από εξωτερικούς ήχους.

Προβλήματα συμπεριφοράς: Χτυπάει, φτύνει, σπρώχνει ή δαγκώνει άλλα παιδιά ή ενήλικες. Αρπάζει ή ρίχνει κάτω πράγματα (π.χ. από τα ράφια του σούπερ μάρκετ). Αδειάζει τα συρτάρια, τραβάει τις πρίζες ή σκορπίζει μολύβια και μαρκαδόρους στο πάτωμα. Βγάζει τα ρούχα του ή φωνάζει δυνατά σε δημόσιους χώρους. Επαναλαμβάνει άσεμνες λέξεις. Σκίζει χαρτιά, φωτογραφίες κ.λπ. Συμπεριφέρεται σαν να μην ακούει και δεν ανταποκρίνεται. Γελάει, ταράζεται, κλαίει ή θυμώνει χωρίς λόγο. Δεν κάνει σωστή χρήση τουαλέτας. Τρώει πράγματα που δεν τρώγονται.

Επικίνδυνες συμπεριφορές: Αυτοτραυματίζεται (π.χ. χτυπάει το κεφάλι του στο πάτωμα, δαγκώνει δυνατά τα χέρια του κ.λπ.). Δεν έχει την αίσθηση του πραγματικού κινδύνου (π.χ. πετάγεται στον δρόμο όταν περνάει αυτοκίνητο, ανεβαίνει στα κάγκελα του μπαλκονιού κ.λπ.). Τραυματίζει άλλα παιδιά.

Τελετουργικές ρουτίνες όπως να τοποθετεί αντικείμενα και παιχνίδια με τη σειρά στο χώρο με ένα συγκεκριμένο τρόπο.

Ιδιάζουσα σχέση με τα αντικείμενα όπως για παράδειγμα με ένα αυτοκινητάκι, τα οποία μάλιστα χρησιμοποιεί με μη λειτουργικό τρόπο.